ХЭҚ-дың негізгі түрлері: - сыртқы сауда - капитал - ғылыми-техникалық байланыс - орнына келтіру жұмыстары - несие-қаржы қатынастары - қызмет көрсету салалары - халықаралық туризм

Табиғи қорлар - табиғи ортаның, қоғамның материалдық және рухани мұқтажын қамтамасыз ету үшін, өндірісте пайдаланылатын бөлігі

Табиғат ресурстары: - Минералды - Су - Орман (биологиялық)

Минералдық ресурстар: - Отын-энергетикалық - Металдық - Металл емес - Техникалық (асбест, графит, тальк) - Құрылыс материалдары

Ресурспен қамтамасыз етілу дегеніміз – бұл табиғат ресурстарының қорының қолданылуына қатынасы.

1992-жылдың маусым айында Рио-де-Жанейро қаласында өткен БҰҰ-ның қоршаған орта мен даму бойынша өткен конференциясы «Тұрақты даму» концепциясын және «ХХІ ғасырдың күн тәртібіне» атты ауқымды бағдарламасын қабылдады. 

Тұрақты даму − қазіргі уақыттың қажеттілігін қанағаттандыратын, бірақ келешек ұрпақтың қабілеттілігінің меншікті қажеттіліктерін қанағаттандыруды қауіп-қатердің астына қоймайтын даму.

Тұрақты дамудың 4 белгісі: - Қайта жаңаратын табиғи қорлардың санының біраз уақытта азаймауы. - Қайта жаңара алмайтын табиғи қорлардың азаюын мүмкіндігінше баяулату

- Мүмкіндігінше қалдықтарды азайтатын қор жинақтаушы технологияларды және аз қалдық шығаратын өндірістерді енгізу - Заңға сүйенген тұрақты дамудың негізін жасау, табиғатты қолдану экономикалық механизмдер арқылы жөнге салу және қоршаған ортаны қорғау

1983    жылы  БҰҰ бас  хатшысы  Морис  Стронгтың  бастамасымен  қоршаған  орта  және  даму  жөніндегі  халықаралық  комиссия  құрылды

Комиссияның  негізгі  ұстанымдары: 1. Тұрақты  дамуды  қамтамасыз ететін қоршаған ортаны қорғау  саласында стратегия дайындау. 2. Әлеуметтік дамудың  әр түрлі  саласында экологиялық  мәселелерді шешу үшін  ынтымақтастық орнату 3.  Ғаламдық экологиялық   мәселелерді түсіндіру

Ғылыми-техникалық революция - белгілі бір уақыт аралығында дамудың жаңа сатысына көтерілуге себепші болған сапалық өзгерістердің жедел қарқынмен жүруі.

ҒТР бағыттары - Электрлендіру - Кешенді автоматтандыру - Энергияның жаңа түрлерін - тауып, пайдалану - Жаңа құрылымды материалдар - Биотехнологияның жедел дамуы - Ғарыштандыру

ҒТР сурет

ҒТР даму жолдары Эволюциялық - кеме жасау; - машина жасау; - тамақ өнеркәсібі; - металл өңдеу; - химия өнеркәсібі; - қару-жарақ; - адам психологиясы; - құрылыс және т.б.

ҒТР даму жолдары Революциялық - ғарыш кемесі; - ұшақ жасау; - робот жасау; - электроника; - компьютер; - ядролық қару; - ұялы байланыс; - интернет және т.б.

Адами капитал - жұмыскердің еңбек ету мүмкіндігін, олардың еңбегінің жемісті болуын, еңбек өнімділігі мен сапасын көтеретін білім, тәжірибе нысаныңда адамдарға салынатын капитал. 

Адам капиталы теориясын ғылыми негіздегені үшін  Теодор Шульц (1979) пен Гэри Беккерге (1992) экономика саласы бойынша Нобель сыйлығы берілді.

Еліміздің мемлекеттік капиталының 68 пайызын табиғи ресурс құраса, 21 пайызы – өндірістік қорлардың еншісінде. Ал адам капиталы тек 11 пайыз екен.

АДИ - Адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыстыратын индекс.

АДИ үш басты қағидалардан тұрады: - Өмір Ұзақтығы - Халық денсаулығы мен ұзақтығын өлшейді - Білім деңгейі мен білім бері жүйесі - Өмір сүру стандарты, адам басына шаққандағы жалпы ішкі өніммен өлшенеді.

Шаруашылық: өндірістік және өндірістік емес.

Өндіруші өнеркәсіп - мұнай, газ, көмір, шымтезек, тақтатас, тұз, қара және түсті метал кен тастарын, ағаш дайындау, энергетикалық шикізат алу және тағы басқалар

Өңдеуші өнеркәсіп - қара және түсті металдар, машиналар мен жабдықтар, химиялық өнімдер, цемент және құрылыс материалдары, ағаш өңдеу, жеңіл өнеркәсіп және тамақ өнеркәсібі өнімдерін өндіру, өнеркәсіп бұйымдарын жөндеу

Өнеркәсіп: А тобы және Б тобы А - тобы ауыр өнеркәсіптер машина жасау, химия өнеркәсібі, электр қуаты Б - тобы халық тұтынатын тауарлар. Тамақ және жеңіл өнеркәсіп

Өнеркәсіп: - І топ: Дәстүрлі Аграрлы - ІІ топ: Жаңа салалар Индустриалды - ІІІ топ: Жоғарғы технологиялар Постиндустриялды

Өнеркәсіпті орналастыру факторлары: - Шикізат көзіне - Отынға - Энергияға - Ғылыми орталықтарға - Еңбек ресурстарына - Өнімді тұтынушыларға - Көлікке - Су ресурсына - Экологиялық факторларға

ЖІӨ (ВВП) - жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны ЖҰӨ (ВНП) - шетелдік кәсіпорындардың үлесі ескерілмейді

ЖІӨ құралады 1 Жалақы 2 Дайын тауарлардың құны 3 Тауардың экспорттық құны 4 Мемлекеттің қаржылық шығыны 5 Тауардың тұтынулық құны

Дүниежүзілік шаруашылықтың субьектілері: - Халықаралық ұйымдар (ХВК, ДСҰ) - Трансұлттық корпорациялар - Халықаралық интеграциялық бірлестіктер (ЕО, НАФТА) - Ұлттық шаруашылықтар (200 астам елдер мен оның территориялары

Халықаралық экономикалық қатынастар - бұл жеке елдердің шаруашылық жүргізетін субьектілерінің тауар, қызмет, капитал мен еңбек күшін өндіру және халықаралық масштабта алмасу мақсатындағы байланыстары.

Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі - жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен дайын бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы

Хал. еңбек бөлінісімен тауар айырбасын ынталандыратын негізгі факторларды атап айтады: - әлеуметтік географиялық - табиғи экономикалық - техникалық экономикалық - ғылыми техникалық

Мамандану - әр елдің өнімнің белгілі бір түрін өндіруге және қызмет көрсетудің жекелеген салаларына мамандануы.

Иммануил Валлерстайн Қазіргі дүниенің қарқынды өзгеруіне негізделе отырып, ғалым әлемдік экономикалық кеңістікті 3 бөлікке бөледі: 1. орталық (әлемдік ядролар) 2. жартылай периферия (жапсарлар өтпелі аймақтар, үдемелі аймақ) 3. периферия (шет аймақтар, депрессивті аймақ)

Қазіргі дүниенің ғаламдық орталықтары – АҚШ, ЕО, және Жапония. Жартылай периферия немесі өтпелі аймақтарға Балқан түбегі елдерін, Португалия, Ирландия, Оңтүстік-Шығыс Азия, бұрынғы КСРО мемлекеттерін жатқызған.

Периферияны әлемдік орталықтарға экономикалық, саяси тәуелділіктері басым болатын Азия, Латын Америкасы мен Африканың, Мұхит Аралдарының артта қалған елдері құрайды.

Экономикалық дамыған елдер: - Үлкен жетілік - Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері - Қоныс аударған капитализм елдері - Азиялық айдаһарлар

Үлкен сегіздік - АҚШ - Жапония - Италия - Франция - Германия - Ұлыбритания - Канада - Ресей

Қоныс аударған капитализм елдері - Аустралия одағы - Израиль - Жаңа Зеландия - Оңтүстік Африка республикасы негізінен бұл елдерде тау-кен өнеркәсібі дамыған

Азия айдаһарлары Азия жолбарыстарына кіретін елдер: - Тайвань - Тайланд - Корея республикасы - Сингапур - Малайзия - Гонконг

Дамушы елдер: - Дамушы елдер көшбасшылары - Жаңа индустриалды елдер - ОПЕК елдері - Плантациялық шаруашылық елдері - Жалға пәтер беруші елдер - Артта қалған елдер - Мешеу елдер

Халықаралық ұйымдар - Мемлекеттік аралық ұйымдар - Үкіметтік емес ұйымдар

Халықаралық ұйымдар - мемлекеттердің атынан жүретін жеке мүшелерінің бірлесуі; қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларында ортақ мақсаттарға жету үшін құрылады және халықаралық әріптестіктің аса маңызды түрі

Алғашқы халық. ұйымдар - 1863ж. Қызыл крест - 1864ж. Бірінші интернационал - 1919ж. Ұлттар лигасы - 1945ж. Біріккен Ұлттар Ұйымы

Үкіметтік емес халықаралық ұйымдар - мемлекет аралық келісім негізінде емес, жеке не заңды тұлғалардың бірігуі нәтижесінде құрылған, қызметі үкіметттің ресми сыртқы саясатынан тыс жүргізілетін ұйымдар.

Тарихи географиялық аумақтар: - Батыс Еуропа, Шығыс Еуропа - ТМД - ОБ Азия, О Азия, Орт. және Ш Азия, ОШ Азия - С Америка, Латын Америкасы - С, Б, Орт, Ш, О Африка - Аустралия - Мұхит аралдары

Елдердің тарихи-географиялық аймақтардың бөліну себептері - Гео орнына байланысты - Тарихи себептерге байланысты - Әлеуметтік-экономикалық, саяси - Мәдениет және тұрмыс салты - Этникалық және діни ерекшеліктері бойынша

I never saw a wild thing sorry for itself. A small bird will drop frozen dead from a bough without ever having felt sorry for itself.